HUDAH manalu bulan nangini Alan kadapati hakun mangaluar lagi. Kada banyak bunyi jua. Bahinip di rumah haja. Hatinya paguni haja asa liwar marista. Samana hudah ditinggalakan abahnya, inya musti tapisah pulang lawan urang nang liwar disayanginya. Jangankan sawat batamu, handak bapasan haja inya kada ingat lagi. Alan hudah kada tahu lagi nang kaya apa habar Hasnah wayahini. Tagal, dimapa ha lagi, nang ngaran kuitan lalakian hudah kadada lagi musti pang hidupnya kada kawa nang kaya dahulu lagi. Handak haja pang inya babulik pulang sakulah ka Martapura, tagal siapa jua kaina nang maungkusi. Umanya mambari maras jua, Alan kada hakun mun cagar mangalihakan sidin.

Damintu tih hudah bacaannya. Hidup di dunia ni nang kaya sahibar umpat basinggah haja. Limbah nginum sataguk-dua, kita musti batarus pulang. Umur, judu, rajaki, samunyaan hudah diatur nang ampun-Nya. Manusia sahibar baihtiar haja. Lamun hudah Tuhan nang mahandaki, kita kada kawa manawar-nawar lagi. Kada kawa mangungurangi, kada jua malalabihakan.

Han, damiaam hudah hidup kita ni. Kada kawa dilalamahi, kada kawa jua talalu dikarasi. Nang kaya batang wasi, dilamahi kada hakun pingkuk, lamun dikarasi bisa patah salajur. Nang kaya ujar Chairil Anwar jua, di bait pahujungan sajaknya nang bangaran “Derai-derai Cemara” nangini:

hidup hanya menunda kekalahan,
tambah terasing dari cinta sekolah rendah,
dan tahu, ada yang tetap tidak diucapkan,
sebelum pada akhirnya kita menyerah.

***

LAHAI,  Alan wan Hasnah, nang kaya apa lagi dadalang handak mangarawatahakan kisah ikam badua nangini. Habar kadada, inguh pahinakan ikam kada tadangar jua. Tagal, kisah musti basambung, jalan carita musti ditarusakan. Jadi, biar bubuhan ikam basimpan di langit banganga musti disasahi hampai batamuan.

Dimapa akal manimbai lunta, sungainya halin banyak ratiknya. Naham, mun damintu ti nyataai dah luntanya tasangkut. Jangan handak ditimbai, cagar ngalih manajuni banarai kaina. Iwak lais iwak saluang, iwak lundu iwak tauman. Nah, lamun nangini musti pang ngaran bubuahan. Alalia, pun apa karsani. Daripada bapandir mangabuau, ayu kita batanjak pulang!

 

* * *

 

BANJARMASIN, 1993. Saban kalian bila aku takana mudik ka banua, limbah mutur taksi hudah lacit ka palingkungan di parak jumbatan Bakarung, balalu haja dadaku asa mandibar. Asa galugupan kada karuan. Limbah mutur taksi lacit ka simpangan ampah ka kampung Taluk Yakin, langgak guluku maningau ampah ka subalah kanan. Nang kaya bubuhan guru bila tajanaki ada sakulahan di pinggir kartak, damintu jua parigalku. Wayahitu ti, umai, asa liwar handaknya aku basinggah di situ, balalu batarus bajalan batis ka Taluk Yakin.

Kamarian isuknya, limbah aku labuh handak babulik ka Banjar pulang, damintu pulang kalakuanku. Bilanya mutur taksi nang kubuati hudah taliwati palingkungan parak SDN Bakarung nangitu, matan jauh-jauh mataku hudah lingas-lingas cangang ampah ka kiwa haja. Limbah lacit ka muhara Taluk Yakin, asa liwar handaknya pulang aku basinggah di situ. Asa handak banar aku bailang ka rumah calun mintuha (hi-hi-hi, asa lucu aku ni bawani-wani manyambat calun mintuha, urang makaam amun tatahu lawan diaku).

Tagal, aku ni dasar kada kawa jua pang mangaramputi hati saurang. Aku ni paguni haja cinta batagar lawan Ka Alan. Di mataku ti, Ka Alan tu pang hudah lalakian nang pambaiknya. Inya Ka Alan tuti, ih ngalihai disambat, kadada wawadaannya tu pang. Hudah baik, bungas ha pulang. Kadada gagantiannya tih, habisai kisah. Napalagi limbah kajadian malam nangitu, Ka Alan bujur-bujur kada wani lagi handak bamacam-macam lawan diaku. Kada suwah lagi inya baulah-ulah nang pina maniniwah. Sasain lawas sasain sayang inya lawan diaku. Han, nang kaya apa aku handak kalumpanan. Aku saurang gin asa sasain sayang jua lawan Ka Alan. Tagal, iyaam, hudah nasib tih ngalihai.

Nang kaya apa alah habar Ka Alan wayahini? Paguni kaganangan juakah inya lawan diaku? Ajinai hudah ada bibinian lain nang manggantiakan aku di buncu hatinya. Langkar pada akuah urang tuti? Tabungas pada diakukah? Limbah tapikir nang kaya nitu, balalu haja asa sasak pulang dadaku. Aku tahuai, sabujurnya mambari supan pang mun aku hampai manimburu. Lakiku kada, bakas laki iya kada jua. Tagal, antah kanapakah, saban kalian aku taliwati simpangan ampah ka Taluk Yakin nangitu musti ja hatiku asa kada karuan rasa. Pangrasaku ti asa nang kaya urang hanyar kahilangan. Asa ada nang riwang di liang dadaku.

Hudah malima tahun aku tapisah lawan Ka Alan. Limbah inya bulik marga kamatian abahnya dahulu, jangankan suwah batamuan, habar-habarnya haja gin kada suwah tadangar lagi. Salambar surat kada suwah kutarima lagi. Ka Alan bujur-bujur nang kaya urang hilang di laut, kadada buburiniknya lagi. Tajun tiruk tinggalam batu paribasanya. “Ka Alan, paguni ingat juakah pian lawan diulun? Ulun makaan kada suwah kalumpanan lawan pian,” damintu rancak aku batakun lawan hatiku saurang. Ubui, asa liwar marista hidup nang kaya ngini. Jar paribasa urang Malayu jua, “Bukan perpisahan yang kutangisi, tapi pertemuan yang kusesali.”

Nang kaya apakah habar Ka Alan wayahini? Paguni sakulah juakah inya wayahini? Tagal, lamun angkuhnya inya batarus haja sakulah ka aliyah, mustinya Ka Alan wayahini hudah tamat aliyah. Ka Alan saurang musti kada tahu jua lamun aku wayahini hudah sakulah di kalas dua SMA di Banjarmasin nangini. Kada di Martapura lagi. Kada maumpati Julak Asan wan acil bini lagi.

Limbah manuntungakan SMP di Martapura samalam tu, kada saapa aku pindah ka Banjar maumpati Acil Irus, sapupu abah nang bagana di Nagasari. Kabalajuran laki sidin tuti guru di SMAN 2 Banjarmasin nangini. Zulfaisal ngaran sidin. Tagal, nang kaya kabiasaan urang Banjar jua, aku saurang rancak mangiau sidin Amal Ijul haja. Amang Ijul tuti juaam nang mamasukakan aku ka sakulahan wadah sidin maajar nangini. Sasukat di Banjar nangini, SMA wadah aku sakulah ni tamasuk sakulahan nang harat jua. Tagal, inya jar urang tu parkara nangapa haja lamunnya ada “urang dalam” musti saraba nyaman tu pang urusannya. Nang kaya itu jua kikira wayah Amang Ijul mamasukakan aku ka SMA dahulu, biar hudah pandudian gin masuknya tatapai kawa haja dikajal-kajal. Astilahnya dipariuritasakan, jar urang tu. Maraham, nang kakaya apakah caranya, nangitu ti urusan amang wan acil haja. Nang musti aku ni kawa sakulah nang kaya urang jua, habis surah.

Salawas umpat bagana di wadah Acil Irus di Nagasari, sakulah di sakulahan nang hanyar jua, antah kanapakah aku ni asa kadapati baliur lagi lawan lalakian lain. Asa kada wani lagi mun diparaki lalakian. Ada haja pang hudah mun dua-talu ikung lalakian nang pina maumbai aku, tagal tatapai hatiku ni asa kada kawa lagi bapaling pada Ka Alan. Napang mun lacit ka wayahini paguni haja asa rarawaian muha Ka Alan. Paguni asa di pancung mata parigal Ka Alan. Paguni asa dadangaran di talinga pamandiran Ka Alan dahulu.

Ada kikira satangah bulan sabaluman tapisah, kamarian nangitu kami sawat bapandir bapicik baduduaan di buncu warung julakku di muka Pasar Batuah nangitu.

“Hasnah,” jar Ka Alan wayahitu ti, “lamun angkuhnya kaina kita tapisah, kikira nang kaya apa ikam?”

“Kanapa garang pian ni, Ka Alan?” jarku asa mawah limbah mandangar tatakunan Ka Alan nang bunyi ganjil nangitu.

“Kadaai, aku ni sahibar handak tahu banarai.”

“Hau, kadada patir-patirnya maka hujan lah ari.”

“Kada, maksudku ti nang kaya ngini. Lamun pariannya kaina kita tapisah jua, marga nangapa-nangapakah lakunnya, paguni mangganang aku juakah ikam ni? Kalu pang limbah tapisah balalu kada ingat lagi ha lawan diaku.”

“Hmm, pian saurang pang kikira nang kaya apa, Ka?”

“Mun aku ni nyataai hudah kada kawa kalumpanan lawan diikam. Ibaratnya, ngaran ikam tu hudah liwar barikit tu pang di buncu hatiku ni. Kada kawa dikikis-kikis lagi. Napalagi mun cagar himpal, kada bakalan tu pang.”

Wayahitu ti aku bahinip haja. Kada sing bunyian. Tagal, hatiku nang asa liwar nahapnya manyahuti, “Ulun ni alahan pada pian lagi, Ka’ai. Ulun ni kada bakalan kawa kalumpanan lawan pian. Nang kaya jar pian tadi jua, ngaran pian tu hudah liwar barikit jua di buncu hati ulun.”

Hampai wayahini aku paguni haja liwar ingatnya lawan ucapan Ka Alan kamarian nangitu. Hampai wayahini kuingkuti banar jua kata-kata Ka Alan nangitu. Ujar paribasa, aku ni hudah ragap papan tu pang lawan pamandiran Ka Alan tu. Liwar parcaya aku lawan nangapa nang suwah diucapakan Ka Alan wayahitu. Tagal, wayahini ti hudah malima tahun kami tapisah. Paguni taganang juakah Ka Alan lawan ucapannya nangitu? Paguni ingat juakah inya lawan diaku?

* * *

KANDANGAN, 1993. Saban kalian bila aku takana umpat labuh ka Banjar, limbah mutur taksi hudah parak ka Martapura, balalu haja dadaku asa mandibar. Asa galugupan kada karuan. Limbah mutur taksi lacit ka muka Pasar Batuah, langgak guluku maningau ampah ka subalah kiwa. Nang kaya bubuhan parawat bila tajanaki ada rumah sakit atawa puskesmas di pinggir kartak, damintu jua parigalku. Wayahitu ti, umai, asa liwar handaknya aku basinggah di situ, balalu nginum di warung Julak Asan kaya nang masi.

Kamarian isuknya, limbah aku mudik handak babulik ka Kandangan pulang, damintu pulang kalakuanku. Bilanya mutur taksi nang kubuati hudah taliwati bundaran simpang ampat Banjarbaru, matan jauh-jauh mataku hudah lingas-lingas cangang ampah ka kanan haja. Limbah lacit ka muka Pasar Batuah, asa liwar handaknya pulang aku basinggah di situ. Asa handak banar aku badapatan lawan Hasnah di warung Julak Asan nang kaya dahulu pulang. Tagal, hudah dua-talu kali aku umpat balabuh ka Banjar, kada suwah lagi aku tajanaki ada Hasnah di warung nangitu (hi-hi-hi, asa supan haja pang aku ni nang kaya urang karindangan saurangan, urang makaam amun tatahu lawan diaku).

Tagal, aku ni dasar kada kawa jua pang mangaramputi hati saurang. Aku ni paguni haja cinta batagar lawan Hasnah. Di mataku ti, Hasnah tu pang hudah bibinian nang pambaiknya. Inya si Hasnah tuti, ih ngalihai disambat, kadada wawadaannya tu pang. Hudah baik, langkar ha pulang. Kadada gagantiannya tih, habisai kisah. Napalagi limbah kajadian malam nangitu, aku kada wani lagi handak bamacam-macam lawan diinya. Kada suwah lagi aku baulah-ulah nang pina maniniwah. Aku bujur-bujur mahilung parasaannya. Sasain lawas asa sasain sayang aku lawan diinya. Hasnah saurang gin pina sasain sayang jua lawan diaku. Han, nang kaya apa aku handak kalumpanan. Tagal, iyaam, hudah nasib tih ngalihai.

Nang kaya apa alah habar Hasnah wayahini? Paguni kaganangan juakah inya lawan diaku?

Ajinai hudah ada lalakian lain nang manggantiakan aku di buncu hatinya. Bungas pada akuah urang tuti? Taharat pada diakukah? Limbah tapikir nang kaya nitu, balalu haja asa sasak pulang dadaku. Aku tahuai, sabujurnya mambari supan pang mun aku hampai manimburu. Biniku kada, bakas bini iya kada jua. Tagal, antah kanapakah, saban kalian aku taliwati Pasar Batuah nangitu musti ja hatiku asa kada karuan rasa. Pangrasaku ti asa nang kaya urang hanyar kahilangan. Asa ada nang riwang di liang dadaku.

Hudah malima tahun aku tapisah lawan Hasnah. Limbah aku bulik pada Martapura marga kamatian abah dahulu, jangankan suwah batamuan, habar-habarnya haja gin kada suwah tadangar lagi. Salambar surat kada suwah kutarima lagi. Hasnah bujur-bujur nang kaya urang hilang di tangah hutan, kadada kakaracaknya lagi. Tajun tiruk tinggalam batu paribasanya. “Hasnah, paguni ingat juakah ikam lawan diaku? Aku makaan kada suwah kalumpanan lawan diikam,” damintu rancak aku batakun lawan hatiku saurang. Ubui, asa liwar marista hidup nang kaya ngini. Mun angkuhnya aku nang baparibasa, “Kadanya kita bapisah nangini pang nang kutangisi, tagal kanapa dahalu maka kita batamuan nangitu nang maulah aku asa bapanyasalan lacit ka wayahini.”

Nang kaya apakah habar Hasnah wayahini? Paguni sakulah juakah inya wayahini? Tagal, lamun pariannya inya batarus sakulah haja, paling kada wayahini inya hudah kalas dua SMA. Hasnah saurang musti kada tahu jua lamun aku wayahini hanyar di kalas tiga SMEA di Kandangan nangini. Limbah kaluar pada Punduk Pasantrin Darussalam dahulu tu aku kada manyambung ka pasantrin lain lagi. Aku sawat babulik satahun, masuk di kalas tiga tsanawiyah di Taniran sampaya kawa umpat ujian nasional.

Di MTs Taniran tuti, kabalajuran Pa Haji Ramli Amin nang jadi kupala sakulahnya tu bakawal banar lawan aruwah abah. Sidin tuti juaam nang mamasukakan aku kawa langsung ka kalas tiga. Inya jar urang tu, parkara nangapa haja lamunnya ada “urang dalam” musti saraba nyaman tu pang urusannya. Nang kaya itu jua kikira wayah Pa Haji Ramli Amin mamasukakan aku ka sakulahan sidin samalam tu, biar muridnya hudah cukup gin tatapai kawa haja dikajal-kajal. Astilahnya dipariuritasakan, jar urang tu. Maraham, nang kakaya apakah caranya, nangitu ti urusan sidin haja. Nang musti aku ni kawa sakulah pulang nang kaya urang jua, habis surah.

Limbah manuntungakan sakulah di MTs Taniran nangitu, aku kada hakun lagi manyambung ka aliyah. Jarku ti lawan uma, aku handak maubah rasa. Aku handak manyambung ka sakulahan umum haja sampaya kaina nyaman mancari gawian. Wayahitu ti damintu haja nang tapikir di kupalaku. Tumadakannya jua umaku ti tasarah aku haja. Kabalajuran jua pulang, pahin aku handak manyambung sakulah nangitu, ada anak kamanakan uma nang jadi guru di SMEAN Kandangan nangini. Balalu lincar pada sabunai pulang urusannya. Anak kamanakan uma ni pulang nang manulungi aku mamasukakan ka sakulahan sidin (han, nangini nyataai urusannya “urang dalam” pulang). Gamaham. Nang musti, lacit ka wayahini aku paguni kawa sakulah nang kaya urang jua. Wayahini ti aku hudah duduk di kalas tiga, di Jurusan Tata Niaga. Kada hampai lima bulan lagi cagar basisiap mahadapi ujian.

Salawas di sakulahan hanyar nangini, antah kanapakah aku ni asa kadapati baliur lagi lawan bibinan lain. Aku saurang asa kada wani jua mun cagar baastilah handak mamaraki bibinian. Ada haja pang hudah mun dua-talu ikung bibinian nang pina mambari pilawa lawan diaku, tagal hatiku ni asa hudah takarut tu pang lawan si Hasnah. Napang mun lacit ka wayahini paguni haja asa rarawaian langkar muhanya. Paguni asa di pancung mata bungas kalakuannya. Paguni asa dadangaran di talinga lamah-limambut pamandirannya.

Ada kikira satangah bulan sabaluman tapisah, kamarian nangitu kami sawat bapandir bapicik baduduaan di buncu warung Julak Asan di muka Pasar Batuah nangitu.

“Hasnah,” jarku wayahitu ti, “lamun angkuhnya kaina kita tapisah, kikira nang kaya apa ikam?”

“Kanapa garang pian ni, Ka Alan?” jar Hasnah pina asa mawah mandangar tatakunanku nang kaya nitu.

“Kadaai, aku ni sahibar handak tahu banarai,” jarku pulang manyahuti.

“Hau, kadada patir-patirnya maka hujan lah ari.”

“Kada, maksudku ti nang kaya ngini. Lamun pariannya kaina kita tapisah jua, marga nangapa-nangapakah lakunnya, paguni mangganang aku juakah ikam ni? Kalu pang limbah tapisah balalu kada ingat lagi ha lawan diaku.”

“Hmm, pian saurang pang kikira nang kaya apa, Ka?”

“Mun aku ni nyataai hudah kada kawa kalumpanan lawan diikam,” hancap aku manyambung. Asa liwar nahap aku manyahuti. “Ibaratnya, ngaran ikam tu hudah liwar barikit tu pang di buncu hatiku ni. Kada kawa dikikis-kikis lagi. Napalagi mun cagar himpal, kada bakalan tu pang.”

Wayahitu ti Hasnah bahinip haja. Kada sing bunyian. Tagal, aku liwar yakin mun dalam hatinya Hasnah musti liwar nahapnya jua manyahuti, “Ulun ni alahan pada pian lagi, Ka’ai. Ulun ni kada bakalan kawa kalumpanan lawan pian. Nang kaya jar pian tadi jua, ngaran pian tu hudah liwar barikit jua di buncu hati ulun.”

Tagal, sasahutan Hasnah nangitu ti aku haja pang nang maiindaakan. Aku haja nang hudah babisa-bisa mangarawatah saurang. Biar hudah haqqul yakin jua hatiku ni, tatapai aku kada tahu jua nang kaya apa hati Hasnah sabujurnya. Napalagi wayahini ti hudah malima tahun kami tapisah. Paguni taganang juakah inya lawan ucapanku nangitu? Paguni ingat juakah inya lawan diaku?@

(bersambung…)