KULAWARGA Alan hudah badatang, kulawarga Hasnah hudah manarima jua. Subalah-manyubalah hudah baakuran. Damintu jua pabila wayahnya cagar bakawinan hudah jua dipandirakan. Limbah musim katam bulan di hadap kulawarga Alan wan kulawarga Hasnah pacang batanggar tungku batajak sarubung. Tagal, antah nangapa pungkalanya, limbah hudah parak arinya di tibak kulawarga Alan galu hampai handak mambatalakan.

Malam nangitu bubuhan tutuhaan di kulawarga Alan tagarumut bakumpul di rumah umanya. Julak Sahrun, dangsanak tuha umanya Alan, kamarian tadi singhaja mangiaui sabarataan dangsanak sidin. Damintu jua bubuhan dangsanak aruah abahnya Alan, samunyaan dikiau sidin jua. Cuali Julak Isam, dangsanak abahnya Alan nang bagana di Tamban nang kada kawa datang.

“Kita ni pandir tuha, kada pandiran kakanakan lagi!” jar Julak Sahrun malam nangitu bunyi mangancang-ngancang sambil lawan tangan-tangan nang kaya urang pidatu di atas pudium. Nang lain dudukan, sidin haja nang badiri saurangan.

Sabarataan urang nang ada di situ asing-asingnya bacacangangan baangkat bahu.

Kadada guntur kadada patir, tahu-tahu hudah hujan sing labatan. Saikung-ikung urang kadada nang tahunya ka mana ampah pamandiran sidin. Sabarataan kadada nang pahamnya nangapa nang dimaksud sidin.

“Urang ti lamun handak maambil minantu jangan manjanaki rupa muhanya haja. Jangan maitihi kabungasannya haja. Ditingau ditiring dahulu anak siapa, juriat bubuhan siapa, nang kaya apa kalakuannya. Makanyaam urang bahari tu basusuluh dahulu hanyar wani bapara. Ada nangini, limbah anak bapadah handak minta paraakan, saitu-saini langsung haja badatang. Kada dirikin masak-masak dahulu. Hah, ngalihai, aku ni urang nang kada dianggap lagi pang. Makanyaam kada dibawai urang barunding wayah handak badatang samalam.”

Bunyi manalutui Julak Sahrun bamamai. Simbak-simbur liur sidin manyambur ka lantai. Tagal, lantaran di situ ti sidin haja nang panunuhanya, saikung-saikung kadada nang waninya basuara. Sabarataan kadada nang waninya maangkat muha. Hinip nang kaya siput dipais.

“Adakah bubuhan ikam ni tahunya siapa calun minantu tuti, ha? Adakah nang tahu inya tu anak siapa wan juriat siapa? Hah, kadada nang tahunya kalu?” jar Julak Sahrun pulang lawan bigi mata nang mandalit-dalit. “Sayang pang aku ni talambat basusuluh, jadi sayup jua mamadahakan. Tagal, nangini kada sayup banar jua lamunnya kakanakan nang badua nangitu baluman dinikahakan. Kaina aku nang bapandir mun handak mambatalakan.”

Sabarataan paguni kadada nang waninya babunyi.

“Ni dangarakan nah biar tahu sabarataan kanapa aku kada katuju mun cagar bamintu kakanak nangitu,” Julak Sahrun manyambung pulang. “Kakanak nang bangaran Siti Hasnah tuti anaknya Siti Hamidah. Siti Hamidah nangini anak bungsunya Ni Diyang. Jadi Siti Hasnah tu cucunya Ni Diyang. Nah, siapa bahari nang kada tahu lawan Ni Diyang. Sasukat urang di Kandangan nangini, lacit ka Rantau, ka Barabai, ka Amuntai, ka Tanjung, ka Kalua sabarataan urang hudah tahuan siapa nang bangaran Ni Diyang nangitu. Sidin tu urang Pandahan. Bibinian nang wayah lagi anum di Rantau bahari iya nang digalari urang Ratu Gandut.

Marga tapalaki urang Barikin banarai sidin tu jadi hudah tuhanya bagana di Barikin. Nah, paham kalu bubuhan ikam ni? Lamun urusannya hudah tapantuk lawan paigalan panggandutan, kada sarana disambat lagi gin urang hudah hapal jua nang kaya apa gawiannya bubuhan gandut nangitu. Kada rasuk lawan kulawarga kita. Jakanya Haji Juhran paguni hidup, aku liwar yakin, musti inya tu kada bakalan rigi jua baminantu cucu panggandutan. Tagal, ngalih pang bubuhan urang anum wayahini, kada panjang pikir lagi mun handak bakakawinan.”

Limbah nangitu, pahinakan Julak Sahrun pina manggah-mukuh. Sidin kada kawa bapandir lagi. Maitihi sidin pina liut, umanya Alan hancap ka padapuran maambilakan banyu nginum. Limbah nginum, balalu mangginjung Julak Sahrun handak turun pada rumah maninggalakan urang nang paguni hinip kaya dikariau naga. Tagal, limbah hudah di muhara lawang sidin sawat haja baucap sabatik pulang.

“Kaina aku saurang nang bapandir!”

Isuk arinya, di kampung Taluk Yakin nang halus nangitu hudah tahabar lamun Alan cagar kada jadi dikawinakan. Halat sahari, habar nangitu hudah hampai jua ka talinga bubuhan kulawarga Hasnah di Barikin, tamasuk nangapa marganya maka handak dibatalakan. Pa Ancah, abahnya Hasnah, sarik banar mandangar habar nangitu. Sidin liwar tasinggung limbah tahu pungkalanya. Sidin bakaras handak mamagat jua. Tagal, limbah dihadangi hampai talu hari kadada jua kulawarga Alan nang datang. Damintu jua Julak Sahrun, sakalinya sidin tu pandirnya wara. Ujar paribasa, gunturnya haja nang bunyi maanduh-anduh, hujannya makaam cakada. Pandirnya haja nang bunyi manalutui kaya latupan Cina.

Untungnya jua, wayahitu ti Alan wan Hasnah baluman mudik ka banua. Inya badudua paguni di Banjar lantaran ngalih maninggalakan gawian. Jakanya nang badua nangini ada bisa lain tu puting kisahnya.

* * *

TALUK YAKIN, 1999. Limbah musim katam nangitu, biar sawat bagaluan, jadi jua Alan wan Hasnah dikawinakan. Takabul jua janji salapik sakaguringan. Julak Isam nang ampun urusan. Julak Isam nang kawa maakurakan. Lima hari limbah bagaluan malam nangitu, umanya Alan saurang nang batulak ka Tamban. Sidin manangis-nangis minta tulungi lawan kaka iparnya nang panuhanya nangitu.

“Pacang basupanan ganal kita, Ka’ai, mun hampai kada jadi. Saumur hidup urang kada bakalan rigi lawan kulawarga kita. Kasian jua si Alan, anak kamanakan pian nangitu. Inya kada tatahu lawan urusan urang tuha, kanapa musti inya nang kana batunya. Tulungi ulun, Ka’ai. Siapa lagi nang kawa diharapakan mun kada pian,” jar umanya Alan bunyi mambari maras.

Mandangar urusannya nang hudah liwar gantingnya nangitu, isuk arinya Julak Isam bulik ka banua. Baimbai lawan umanya Alan. Malam arinya, wayah sidin mandatangi Julak Sahrun sawat jua bakakancangan urat gulu. Tagal, Julak Isam bausaha bapandir balalamahan haja.

“Lamun pangrasaku ti, dangsanakai,” ujar Julak Isam malam nangitu, “lamun kita bujur marasa urang nang kuat baagama, kulawarga kita nang musti kuat maingkuti janji. Salagian pulang, nang panggandutan nangitu aruwah paniniannya nang hudah mati bahari kala.”

“Tagal, bakal bini Alan tu juriat sidin. Kadanya jauh pang buah gugur pada batangnya. Ada darah Ni Diyang nang mangalir di awaknya. Damintu kalu?” jar Julak Sahrun paguni mangarasi.

“Ai, andika ni kada ingatkah lawan hadis Nabi? Sidin hudah mamadahi lamun samunyaan kakanakan tu diranakakan dalam kaadaan suci. Pitrah. Abah-umanya haja nang maulah inya Yahudi, Majusi, atawa Nasrani. Nah, aku ni hudah sawat jua badadangar lamun abah-umanya si Hasnah nangitu urangnya baik-baik haja. Urang nang rajin baibadat kaya kita jua. Aku tahu jua lamun Ni Diyang tu sidin hudah mati kada paparakan sabaluman si Hasnah diranakakan. Nah, tapantuk di mana inya lawan paniniannya nangitu? Kuitannya nang maharagu matan inya di dalam parut umanya. Nangapa pulang kita nang ditakutanakan?”

“Mun damintu tasarah andika ha lagi. Tagal, lamun angkuhnya kaina ada nangapa-nangapakah, aku kada tahu. Aku lapas tangan. Aku kada hakun uumpatan mancauri. Daham situ!”

Muha Julak Sahrun pina masam. Hati sidin pinanya paguni kada kawa manarima. Tagal, nang ngaran Julak Isam ni asbahnya si Alan, Julak Sahrun kada kawa bakual jua handak mangangarasi. Mahati Julak Isam, ayuha, nang tahalang-tabujurkah kaina aku kada bakalan maliatakan. Anak kamanakanku musti jadi dikawinakan. Mambari supan kulawarga mun hampai pagat di tangah jalan. Nangapa kaina jar urang sakampungan. Nangapa jua kaina jar urang di tibak kulawarga bakal pawarangan. Manjilat ludah saurang nangitu ngarannya.

Isuk siangnya, sidin jua pulang nang tulak ka Barikin mandatangi kulawarga Pa Ancah. Limbah sidin hudah bacuur, bapandir balalamahan haja, kaputingannya lamah jua abahnya Hasnah. Damintu jua kulawarganya nang lain, limbah hudah tahu pungkalanya, umpat maakuri haja.

Bujur jar urang bahari, bara api musti dilapai lawan banyu. Hati nang panas musti dilambui lawan pamandiran nang kawa mandinginakan. Lamun api disimbur lawan minyak gas balalu mandirap sasain barau. Gusang kaputingannya.@

(basambung…)