BANJARMASIN, 1998. Astilah urang hidup, ada wayahnya sakit, ada wayahnya nyaman. Tagal, ada jua nang pina mahala di tatangah. Sakit kada, nyaman kada jua. Alan tamasuk urang nang bauntung batuah parajakian. Dua tahunan labih salawas inya umpat bagawi di wadah Haji Tulani nangitu, Alan hudah dianggap nang kaya anak sidin saurang. Rancak inya bakurinah dikiau sidin ka rumah. Lamunnya kada disuruh nangini-nangitu atawa ada nang handak dipandirakan, takananya ada jua nang wara disuruh makan haja mangawali sidin.
Kamarian samalam inya disuruh Haji Tulani ka rumah sidin pulang. Tagal, nang sakali nangini bubujuran maulah Alan asa mawah. Di rumah sidin hudah ada urang, lalakian baumur bangsa patang puluhan nang kada suwah diliat Alan. Nang maulah Alan asa mawah lantaran Haji Tulani manyuruh inya umpat duduk di kursi tamu jua badua sidin mahadapi lalakian nangitu.
“Lana,” jar Haji Tulani wayahitu. “Ngini Pa Suryanto. Sidin ni Direktur Produksi di PT Meranti Jaya, parusahaan nang salawas lima tahunan nangini manampung kayu-kayu galundungan kita. Unda sudah rancak bakisah, jadi nyawa musti rancak jua sudah mandangar ngaran sidin ni.”
Alan takajut, kada mangingira inya mun cagar ditamuakan Haji Tulani lawan urang nang bajabatan tinggi di parusahaan ganal nangini.
Balalu hatinya mulai batangguh, nangapa sabujurnya maksud Pa Haji jadi manamuakan inya lawan lalakian nang bapakaian pina liwar dinis nangini. Makanyaam, marga inya asa kahihimungan hancap Alan manyurung tangan.
“Maulana,” jar Alan bunyi nahap.
“Suryanto. Panggil saja Pak Yanto,” si tamu manyalami jua.
Limbah nangitu Alan kada sing suaraan lagi.
“Ringkasnya nang kaya ini, Lana lah,” jar Pa Haji Tulani mahalati, manyambung pamandiran sidin. “Nyawa ni sudah sadang haja umpat bagawi lawan unda. Unda himung haja. Tagal, mun nyawa tatarusan umpat bagawi wan unda haja, kadada nangapa-apa nang kawa diharapakan kainanya. Saumuran nyawa jadi buruh haja. Napalagi wayahini usaha unda ni sudah pina sasain ngalih. Aturan pamarintah pina sasain ngalih jua. Jadi, unda harap nyawa ni hakun bapindah bagawi ka parusahaan wadah Pa Yanto nangini. Unda kada maampihi kada. Tagal nangini gasan masa depan nyawa jua.”
“Iya, Pak Haji benar,” ujar Pa Suryanto manyambung. “Tadi kami sudah ngobrol lama. Saya juga sudah dengar cerita tentang Saudara. Oke, nggak masalah. Silakan Saudara datang ke kantor kami, besok Senin pagi. Nanti temui bagian personalia, sekalian bawa berkas surat lamaran Saudara. Insha Allah saya akan bantu. Dan kalau nanti Saudara ada perlu, ini kartu nama saya.”
Alan asa handak lihum mandangar pamandiran Pa Suryanto nang inguh Jawa-nya paguni bunyi gadaguman nangitu, tagal inya takutan kalu sidin pina tasinggung. Pa Suryanto ni sabujurnya hudah lawas haja badiam di Banjar, tagal baluman bisa jua lagi babasa Banjar. Makanyaan sidin babasa Indonesia tarus lamun bapandir. Tagal pulang, lamunnya dipandiri urang babasa Banjar sidin tu paham haja. Paham tagal kada bisa maucapakan.
“Ee… inggih, ulun tarima kasih banar,” ujar Alan pina gugup.
“Iya, sama-sama. Saya harap Saudara mau bergabung dengan perusahaan kami. Kebetulan kami sedang membutuhkan tenaga muda.”
“Inggih, Pa Yanto. Insha Allah.”
Limbah nangitu, Alan kada sing bunyian pulang.
“Oh ya, Maulana, surat lamaran Saudara nanti bisa dilengkapi dengan surat keterangan dari Pak Haji. Yah, setidaknya menjelaskan pengalaman kerja Saudara. Jangan lupa ya,” ujar Pa Suryanto maingati Alan wayah sidin handak bulik.
“Inggih. Inggih. Kaina ulun siapakan.”
“Pak Haji, saya pamit dulu. Semoga semuanya lancar.”
Pa Suryanto badiri, Pa Haji Tulani wan Alan badiri jua maumpati di balakang.
Sambil bajalan hampai ka palatar, Pa Haji Tulani paguni haja mamandiri Pa Suryanto. Badudua bunyi rami tatawaan. Tagal, talinga Alan hudah kada mandangar lagi nangapa nang dipandirakan sidin badua nangitu. Pikirannya mahayabang, tarabang liwar tinggi ka alam hayal.
Baisukan Sanayan nangitu, limbah mahadap bagian personalia salajur manjulung surat lamarannya, hari itu jua Alan langsung diwawancarai. Halat saminggu, inya hudah manarima surat balasan nang mamadahakan lamun inya ditarima bagawi jadi karyawan di PT Meranti Jaya. Tagal, nang maulah Alan asa liwar himungnya lantaran inya langsung ditugasakan jadi supervisor lapangan. Lantaran kahihimungan, isuk arinya inya badua salamat di rumah bidakan Yuyus, sapupunya nang bagana di Banjar Raya.
Bujur jua ujar urang tu, astilah urang hidup ni ada wayahnya sakit ada wayahnya nyaman. Tagal, di panangahan tahun 98 nangini, hidup Alan kikira takana di intangan nang nyamannya. Tumadakannya, nang kaya urang kaguguran indaru, samunyaan urusannya pina ruhui-ruhui haja. Kadapati ada halangan, kada banyak jua duri-durinya.
***
DAMINI, sapuluh hari limbah inya diangkat jadi Supervisor Lapangan di PT Meranti Jaya, Maulana Jalaluddin langsung turun ka lapangan handak maliati nang kaya apa bubuhan karyawan parusahaannya bagawi di hutan atawa nang di sungai. Lain pada nangitu, ada misi lain nang pacangan digawinya. Nangini gawian hanyar nang kada suwah dihadapinya salawas umpat bagawi lawan Haji Tulani dahulu: survei lapangan gasan mamastiakan titik koordinat hanyar nang cagar dijadiakan area panabangan, tamasuk gasan camp wan log pond-nya.
Parusahaan wadah Alan bagawi wayahini, PT Meranti Jaya, kabalujuran baisian HPH di wilayah Kapuas Hulu—jadi, kada di DAS Barito lagi nang kaya di pagawian inya dahulu. Tagal, biar nangini gawian hanyar, Alan asa kadada gair-gairnya. Inya tulak kada saurangan. Ada talu ikung anak buah nang mangawali inya tulak tumatan di Banjarmasin. Nang batalu nangini tamasuk anak buah pilihan jua, karyawan nang hudah bapangalaman di lapangan. Banyak hutanan danglu di Kalimantan nangini nang hudah dimasukinya. Jadi, lamun sahibar mahadapi satua biruang haja bubuhannya nangini hudah kada takutan lagi.
Sangu hagan makan-nginum di jalan dibawa saadanya, damintu jua alat-maalat nang cagar dipakai gasan survei dibawa salangkapnya. Tumatan batulak siang tadi, kikira pukul anam kamarian Alan wan anak buahnya hanyar hampai di camp lawas nang ada di kampung Buhut—baka hulu saikit pada Pujon, naik speedboat bangsa satangah jam lagi. Lantaran ari hudah parak malam, Alan tapaksa bamalam di Buhut dahulu. Tagal, urang nang suwah mandua tahun bagawi jadi pambatangan nang kaya Alan musti hudah kada asing lagi guring di tangah hutan, napalagi mun di camp nang banyak urangnya.
Matan speedboat bubuhannya bamandak tadi, di darmaga halus di muka camp nangitu hudah ada dua ikung karyawan nang datang manyampuk. Alan wan anak buahnya baimbai naik ka tabing.
“Wah, Pa Tumai. Lawan siapa pian, Pa?”
“Inggih, Pa Utar. Kami baampat, Pa’ai. Ngini Pa Maulana, Supervisor kita nang hanyar. Sidin ni manggantiakan Pa Jatmiko nang hudah pindah ka Sumatera,” ujar Tumai mamadahi lawan urang tuha nang dikiaunya Pa Utar tadi.
Sambil lihum, Alan unggut angui haja. Limbah sakilas manjanaki muha lawan pangawak Pa Utar, dalam hati inya langsung maatirat lamun urang tuha nangitu tamasuk urang nang kada mamak sajarangan. Nang kaya bubuhan kaki, biar rambut hudah mangambang jambu, paguni haja kaliatan bakas-bakasnya. Awak sidin paguni pina nahap. Pagalangan pina karas nang kaya wasi.
“Nah, Pa Utar, lamun nang badua ni pian musti hudah tahu saurang.”
“Uu… iya, Pa Tumai. Kami di sia hudah tahu sabarataan mun lawan Pa Irwan wan Pa Toni nangini. Kami hudah rahat badapatan di camp nangini nang kaya lawan pian jua. Iya kalu, Pa Irwan?”
Irwan kada manyahuti. Inya unggut-unggut haja sambil lihum.
“Pa Tumai, sakali nangini cagar kamanaan pulang?”
“Uh iya, Pa Utar. Ulun hanyar ingat nah. Isuk ni kami cagaran survei, balalah ka hutanan nang kaya samalam pulang. Naik lagi ampah ka hulu Pahoro. Nang kaya apa kalu pian umpat kami haja?”
“Lamunnya dibawai, ayu jua. Urang tuha ni tasarah nang anum haja.”
“Nah, mun kaya itu baarti pian akur haja. Basisiap ja pian lah, isuk kita cagar sungsung tulakan. Kikira satangah pitu.”
“Gampang haja,” jar Pa Utar pina himung. “Asa lawas jua pang nah kada balalah lagi. Tagal, ayuha dulu lah. Ari hudah pina kadap yati. Pa Maulana, Pa Tumai, Pa Irwan, Pa Toni, silakan kalu bubuhan pian handak baistirahat. Ulun handak manyimpuni alat-maalat nang pian bawa nangitu nah. Mun dibiarakan bamamalaman dalam speedboat haja kalu pina ada nang kapingin. Kaluai pas ulun kada tajanaki, bayanyaam.”
“Inggih, tarima kasih. Hati-hati, Pa’lah.”
Limbah Pa Utar ka pinggir sungai, lantaran paguni asa panasaran, balalu Alan batakun lawan Tumai siapa sabujurnya urang tuha nang bangaran Pa Utar nangitu. Tumai takurihing, damintu jua Toni wan Irwan. Sakalinya, limbah dikisahakan Tumai, dasar bujur juaai tangguhannya tadi. Nang ngaran Pa Utar tuti dasar bakas kaki, tacut Banjar Raya nang liwar ditakutani urang. Gancang, taguh, tahan ditungkih, samunyaan ada di sidin. Hudah nangitu raja bibinian ha pulang. Kawin-sarak, kawin-sarak, nangitu hudah jadi lauk makan sidin.
Ujar ti, wayah lagi anum bahari, sidin tu suwah bakalahi digarumuti urang baanam nang sama karau lawan jagau-jagaunya jua. Tangah malam nangitu sidin disarang urang bagagasutan wayah guring di rumah bini anum. Limbah lawang muka digandah urang, sidin turun jalan lawang padapuran balalu bukah ka halaman subalah nang pina talingai.
“Aku di sini. Ka sia bubuhan ikam mun wani!” jar sidin manantang.
Mandau hudah bacabut pada kumpangnya, pina mangkilau kana cahaya bulan nang lagi salau-salau. Mandangar ditantang, urang baanam nang hudah karasukan sitan nangitu balalu sasain manggangsar kasasarikan. Badarak manyasahi ka halaman subalah lawan gagaman sabilah saurang.
“Dasar Utar bangsat! Hadangi ikam di situ!”
Kada saapa tadangar bunyi wasi basampukan, bunyi gadabukan, bunyi bapupuluh nangka masak guguran ka tanah. Urang nang ada di rumah sakulilingan tabangunan, tagal kadada nang waninya bakaluar. Sintrup sabarataan. Ada jua nang wani bagarak, papaling manjinguk matan di luang tawing atawa di sasala lulungkang haja. Lamun urang mangingiraakan, ada mun mandua jam malam nangitu mandangar bunyi gadabukan lawan bunyi wasi basampukan. Parak subuh hanyar ranai. Tagal, sabarataan urang kampung paguni kada nang waninya bakaluar.
Baisukannya, limbah ari bujur-bujur tarang hanyar urang wani kaluaran pada rumah. Bajurut urang datangan ka rumah Ramju nang ampun halaman. Bakas darah nang hudah mulai karing bahamburan di halaman, pina hirang tacaur tanah. Di buncu halaman, ada dua rapun batang pisang nang pagat bakas kana timpasan. Tagal, saiikung kadada nang tahunya hudah bukahan kamana bubuhan urang nang malam tadi bakalahian nangitu.
Isuk-isuknya ada nang baduhara datang ka wadah Barniah, bini anum Utar nang hanyar talu bulan dikawini sidin. Wayah mangisahakan, pamarum muha Rukayah pina biasa-biasa haja. Pina kakada nang digairakannya. Ujarnya, nang laki tuti kadapapa. Baju-salawar sidin haja nang barungkang-rungkang.
Awak sidin kadada wangwak baluka-luka atawa bapatah-patah. Kadada lingsak saikit-saikit. Tagal, inya tapaksa tulak madam subuh nangitu jua lantaran takutan kalu pina dicarii pulisi. Pinanya, Barniah kada hakun bakisah labih pada nangitu. Tamasuk lakinya cagar madam ka mana, inya kada mangisahakan jua. “Nang musti,” jarnya pulang, “laki ulun tu wigas haja. Sidin hidup haja.”
Malam nangitu, sadang haja Alan mangintipakan mata, tagal lacit ka subuh inya paguni kada kawa taguring jua. Asa rarawaian tarus lawan kisah Tumai kamarian tadi. Asa di pancung mata nang kaya apa urang bakali basuduk batimpasan lawan gagaman. Kada sakali-dua bagidik bahunya mambayangakan.@