“Nang kaya ngini kisahnya, Dingai. Sapangingat Kaka, kunat di kupala ni bakas luka dipukul uma wan wancuh gangsa paharu wadai wayah ulun lagi hahalusan bahari. Tagal, antah nangapa-nangapa marganya maka kupala ulun hampai dipukul uma, ulun hudah kada ingat lagi. Nang paguni ulun ingat, limbah kajadian nangitu balalu ulun tajun, balari kada sing padahan lagi maninggalakan sidin. Kada tahu musti baampah ka mana, kada tahu jua siapa nang cagar dituju. Limbah nangitu, ulun hudah badiam di Jawa jadi anak angkat Juragan Balaba. Sidin badua laki-bini nang maharagu ulun tumatan hahalusan. Tagal, matan di mana asal banua ulun atawa nangapa ngaran nagari nang ulun ditinggalakan, lacit ka wayahini ulun hudah kada ingat lagi. Bubujuran hudah kalumpanan.”

Limbah mandangar kisah nangitu, kada sawat nang laki manyambung kisahnya, balalu haja Putri Kalungsu langsung kaingatan lawan anaknya nang bahari tajun tiruk tinggalam batu maninggalakan diinya. Saitu-saini ditunjulnya kupala nang laki pada hadapannya, balalu inya manangis mangguraung lantaran asa liwar basalah wan liwar kasusupanan jua.

Ki Mas Lalana liwar takajut. Langgak gulunya, manarangak mancangangi muha bininya nang saitu-saini baubah kaya urang lagi kahahantuan.

“Lamun damintu,” ujar Putri Kalungsu bunyi taaga-aga sambil manangis basisigan, “baarti ikam ni kada lain pada anakku saurang nang bangaran Sakar Sungsang. Anakku nang bahari balari maninggalakan Uma.”

Babaya mandangar ucapan bininya nangitu, hati Ki Mas Lalana saitu-saini asa disambar patir. Asa manyasak pahinakannya. Asa ada nang bagumpal-gumpal di liang dadanya. Kada dikikira lamun inya hudah bapuaka lawan kuitan, taambil bini uma kandungnya saurang. Lantaran asa liwar basalah wan jua asa kasusupanan lawan nang uma, Ki Mas Lalana hancap duduk batalimpuh, balalu basungkam sujud mancium batis umanya sambil manangis sajajadinya. Asa kadap panjanaknya. Asa kada bamuha lagi di hadapan umanya.

“Ampuni ulun, Ma. Ampuni ulun, anak nang kada tahu dibasa ngini, anak nang hudah purun bapuaka lawan andika. Ulun hudah manyakiti hati andika. Ulun hudah manyanghara hidup andika. Bunuh haja ulun ni, Ma-ai. Ulun liwar supan, kada pantas lagi ulun hidup lawan andika.”

Putri Kalungsu tadiam, rapat batukup muha lawan dua balah talapak tangannya sambil basisigan maariti tangisnya. Asa kada purun inya maitihi anaknya nang paguni basungkamanan di hujung batisnya. Tagal, inya kada tahu musti baucap dimapa atawa musti manggawi nangapa. Damintu jua Ki Mas Lalana, inya asa kada wani lagi maangkat muha di hadapan umanya. Kaputingannya, badudua asing-asingnya bisa batatangisan haja. Badudua asa liwar basalahnya, liwar bapanyasalan, liwar supan jua kada sakira. Badudua asa saraba salah. Ujar paribasa urang bahari, badudua asa takulum bara api.

“Wahai anakku,” ujar Putri Kalungsu limbah hatinya asa taranai. “biar dimapa-dimapa jua, samunyaan nangini hudah talanjur kajadiannya. Uma kada kawa mamutusakan saurang. Jadi, biar Uma mangiau Datu Lambu Mangkurat, sidin nang musti mamutusakan parkara kita.”

Alkisah, limbah Putri Kalungsu manyuruh urang mangiau Lambu Mangkurat di kadiaman dalam pagar sidin, kada saapa Mahapatih Karajaan Nagara Dipa nangitu datang mahadap ratu nang hudah mahadangi sidin lawan anaknya di sitiluhur. Limbah maatur pahinakan, Putri Kalungsu langsung haja mangisahakan kajadian nang sabujurnya. Kada bakukulitan lagi, samunyaan dikisahakannya lawan Lambu Mangkurat.

“Wahai Datu Lambu Mangkurat, ampuni ulun nang kada bakatahuan hudah manyupanakan karajaan nangini. Kita kada suwah tapikir lamun laki ulun nangini sakalinya kada lain pada anak ulun saurang, muning andika jua, si Sakar Sungsang nang hilang bahari. Ulun hanyar haja tahu limbah inya mangisahakan rahatan kami bakukutuan. Ngini di kupalanya paguni ada haja kunat bakas luka kana pukulan ulun bahari lawan wancuh gangsa. Jadi, wahai Datu Lambu Mangkurat, damini jua ulun minta hukuman lawan andika.”

Lambu Mangkurat tadiam, asa saraba santuk, kada kawa mamutusakan saitu-saini. Sidin musti liwar bahati-hati kalu pina tasalah putusakan. Samana pulang, urang nang cagar dihukum nangini kada lain pada buyut wan muning sidin saurang. Tagal, limbah sidin manimbang-manimbang dimapa asal kajadiannya, balalu Lambu Mangkurat bapitua.

“Wahai Tuan Putri, lantaran samunyaan nangini hudah talanjur bakajadian wan jua kada basinghaja, maka nang mamutusakan hukumannya musti pian saurang jua. Ampun maap haja, ulun kada wani mahukum Tuan Putri.”

Mandangar pitua padatuannya nang pina bagiting nangitu, baarti Putri Kalungsu musti mamutusakan hukuman gasan inya saurang lawan anaknya.

“Hai anakku Sakar Sungsang,” ujar Putri Kalungsu bunyi nahap, “wayahini jua Uma musti mamutusakan, nangini hukumanku gasan kita. Kada sarana mahadang taka isuk, tumatan damini jua kita musti bapisah. Kada sahibar balain rumah haja, tagal kita musti bapisah banua. Lamun angkuhnya Uma nang tadahulu mati, ikam kada sarana manjinguki. Lamun ikam nang tadahulu mati, Uma kada bakalan manjinguki jua. Lain pada dua parkara nangitu, tumatan damini jua ngaran ikam Uma ubah jadi Radin Sari Kaburungan.”

Ki Mas Lalana atawa si Sakar Sungsang nang wayahini ngarannya hudah diubah umanya jadi Radin Sari Kaburungan nangini tumatan satadian bahinipan haja, kada wani siikit-ikit umpat manyurung pandir. Samana hudah nyata-nyata tasalah, inya takutan jua kalu pina disambat nang uma atawa padatuannya kalantihan kada tahu dibasa.

Marga asa liwar basalahnya lawan nang uma, hakun kada hakun Radin Sari Kaburungan musti manyandang hukuman nangapa haja nang cagar diputusakan umanya. Tagal, paguni haja inya asa liwar bauntungnya lantaran wayahitu nang uma tumadakannya kada mahakuni hukuman bunuh nang kaya hudah talanjur diucapakannya tadi. Lantaran nangitu jua nang maulah kisah hidupnya basambung pulang. **(basambung)

 

Artikel sebelumnyaSETENGAH ABAD BERKARYA, NANANG M YUS SAMPAI PADA “TITIK NADIR”
Artikel berikutnyaMENILIK PELUANG DAN PROSPEK POINT CULTURE
Jamal T. Suryanata
(1966-2023) Menulis sejak akhir tahun 1980-an. Karya-karyanya tersebar di media massa lokal dan nasional. Tahun 2015 buku kajian sastranya SASTRA DI TAPAL BATAS dinobatkan sebagai pemenang Hadiah Sastra majelis Sastra Asia Tenggara (Mastera) untuk kategori karya nonkreatif dari Pemerintah Malaysia. Novel bahasa Banjarnya PAMBATANGAN terpilih sebagai penerima Hadiah Rancage dari Yayasan Kebudayaan Rancage, Bandung tahun 2017. Buku-bukunya antara lain; GALUH (kumpulan cerpen Banjar; 2005), BULAN DI PUCUK CEMARA (kumpulan cerpen, 2006), DEBUR OMBAK GURUH GELOMBANG (kumpulan puisi, 2009), SASTRA BANJAR (kumpulan esai; 2015), SAJAK SEPANJANG TROTOAR (kumpulan puisi; 2016), PENGKAJIAN DRAMA (buku ajar, 2016), PENDEKATAN KAJIAN SASTRA (buku ajar, 2016).