Kulajui bajalan sambil bakumbah mambinting hancau nang masih balilit di rangau marga balum bapasang ka tambulilingannya. Guarannya tahawar-hawar ai ngaran bagasak bajalan. Aku mandangar kakanakan kancahungan. Damhatiku nang bagalau ni buhan nang tuha wara atau kakawanan di kampungku kaya Isnani, Hudai lawan bubuhan urang kampung nang matan bahari jua katuju bagalau. Sakalinya kakanakan nang karicikan umpat jua bahayau di banyu. Maiingari banarai jar ku kakanakan naya. Kuitihi babanar, sakalinya anak bubuhannya jua. Mambadai hakun umpat bacabur ka banyu karuh, mambuntil kuitannya sakalinya. Wahini parak kadada lagi kakanakan nang hakun bacabur ka banyu nang likat kaini.
Kakanakan tu ti kacabauan batimbai matan jambatan pamandian Kai Sa’ban lawan inya basisimburan banyu nang likat tu tih. Nang kuitan manangguk di banyu nang bakas tuyukan raba. Imbahnya raba tu ti dikapinggirakan sakira kada takait tangguk. Pinanya banyak hudah ulihan buhannya. Kaliatan pina barat hudah kandungan bakul purun nang bajarat di pinggang.

***

Arinya mamburangat, mangkilat tu pang kulimbit dapatnya matahari. Marga panas ari ni ti kalu jadi banyak urang kampung nang turunan bagalau. Aku sabujurannya hudah bajanji jua umpat bagalau lawan buhannya. Tagal, sahibar mahancau haja. Aku batinggir di jambatan pamandian Kai Sa’ban. Kada kucagar mun umpat bacabur, bahihirang awak ha. Ni gin aku batanggui wan bapupur basah, babaju tangan panjang sakira kada tambus matahari, liput tu pang.
Sungai halus nang dingarani urang kampung sungai Bawah Palipisan matan bahari dasar baiwak banar. Apalagi rahat musim karing, Urang kampung mangarani sungai Bawah Palipisan marga matan bahari di pinggir sungai tumbuh asam palipisan nang batangnya sing ganalan. Kada tasampuk dua balah tangan mun diragap ulih urang tuha, liwar kagaganalan batangnya. Buahnya gin sing manisan. Bila musimnya rahat babuah, rami tu pang urang kampung manjatu palipisan. Tagal, wahini asam palipisannya hudah ditabang marga jar urang kampung pina marma hudah puhunnya kagaganalan wan sasain tinggi, gair kalu rabah ka rumah Kai Sa’ban wan julak Mimir nang barumah parak sungai Bawah Palipisan. Mambari maras kaina jar.
Amun dipikirakan tuh padahal asa sayang mun ditabang, asam palipisan wahini langka hudah. Tagal, daripada manyanghara kaina jar urang kampung baik tabang ha. Dahan-dahannya iya nang diulah raba ulih urang kampung. Raba di sungai Bawah Palipisan supaya iwak hakun tunggun.
Nah, wahini nang tumbuh basisir di pinggir sungai iya rapun Jingah nang ganal-ganal jua batangnya. Jarku ni aturannya jangan dingarani sungai Bawah Palipisan lagi, ganti haja lawan sungai Bawah Jingah. Tagal, kada wani lagi aku baidabul handak mangganti ngaran sungai, pacang dimamai julak Mimir banarai. Biasa hudah panambaian kusambat aku disariki sidin.
“Kakanakan wahini jar handak saganti-ganti ngaran sungai, kada tahu arti paninggalan urang tuha bahari!” Manciling mata sidin. Hinip ai lagi aku imbahnya. Dasar pang mun urang bahari bujur-bujur manjaga. Kada kaya kakanakan wahini, kada tahu lagi nang kakaitu.

***

Rahat aku handak mananggar hancau nang hudah kupasangi, takajut aku malihat jauh-jauh ada rambut kuning mangkilat marga basamir di sasala Isnani wan Hudai.
“Ubui lahai kawanku! Umpat bacabur sakalinya. Rambut sasain mangkilat kana matahari. Batingkuluk kada, batupi kada, jauh nang bajalbab. Mun ngalu kapala imbahnya tahu rasa tu tu.
Mambadai kada taliat, sakalinya pahadangan aku bapupur basah tadi inya sisilap mata mairingi Hudai wan Isnani ka sia. Dasaaaar jua!. Maka hudah ditangati tadi, paraya uumpatan bila maliat urang bagalau. Uma-umaa ai basalawar singkat ha pulang, katujunya urang ai maliat pina tarang randau”. Aku gagarunum saurangan ai lagi mun urangnya hudah bacabur.
Nelly ti pang hudah ngarannya. Kawanku kuliah, batatahunan bakawan inya ni kakaini haja, katuju banar malalain pada urang. Ini hanyar panambaian inya umpat ka kampungku. Jarnya tampulu kada turunan kuliah inya handak umpat marasai ka Tambaruntung, kampungku. Anam pal jauhnya mun dijalani mulai Rantau. Nang ngaran urang Banjar umpat ka kampung lalu ai magas kada sakira.
Ari masih manggantang, kanaungan di sungai ada di bawah rapun jingah. Nelly basasar bakapinggir sungai. Inya banaung di bawah rapun Jingah.
Kujanaki mulai subarang sungai. Hudai kukuciak mangiau aku.
“Lisa, lakasi turun, Nili haja turun yat bakacal” Hudai wan Isnani tatawaan manawaakan Nelly. Asa lucu kalu parasa buhannya urang kuta hakun umpat bakacal. Nelly nya manggarahak tatawa, imbahnya sing nyaringan suaranya mamadahakan kalah aku.
“Ngaranku Nili Sa ai di sini!” Kada kaliatan kayapa muhanya marga inya sambil tatawa. Tagal aku kawa ai manangguh pada inya asa lucu marga urang sia ngalih manyambat hurup e. Jadi bila ngaran urang ada e nya nyata hudah baubah jadi i. Nelly jadi Nili. Rahat Hudai bakiau baasa, Nelly bakuciak.
“Aduuuuh sakitnya talapak batis ku, kenapa neh?” Nelly kambabang. Isnani manyasah, barat batis bukah dalam banyu. Disusurnya ka batis Nelly, sakalinya ada lundu barikit. Nelly takuciak imbah lundunya dicabut Isnani.
“Aduh sakit!” Takajut inya marga marijut.
“Sakitnya iiiiihhh!.” Kaluar lugat Banjarnya sambil takujingis muhanya kasakitan. Kada purun aku maliat. Tapaksa umpat bacabur manunti.
“Napang jadi kada maasi tih lawan aku, jarku jangan umpat bacabur kalu tadi, kada maasi nih. Hapuk liur!” Aku manumpalak Nelly, napang sing muaran kada paasian. Kutarik inya ka tabing. Badarah talapak batisnya.
“Baik jua lundu ha, jaka tajajak pucara ti mau kabuliangan, hapuk lagi am!” Aku masih bamamai.
“Teganya pang bamamai kam neh, nyeri tahu kada!” Nelly banyaring, lugat Banjar sasain kaluar. Muhanya makin takujingis minta marasi. Talapak inya di pinggir jambatan pamandian kai Sa’ban. Cangangan kakanakan maliatakan inya. Kucangangi awaknya, pina habang-habang kaya babial-bial.
“Itu napa jua awak bahabang-habang?. Kapijanan tih!. Hiiih ai, jaka kada tajajak lundu kada harapan hakun naik ikam ya ti!” Kutikin kapalanya rahat inya duduk talapak.
“Rami kelo tadi tuh, kada suah lo aku yang ketu-ketu tuh!” lugat Banjar kaluar pulang sambil manapak ka randauku, padas randau, gancang banar inya manapak. Cangang inya ka muhaku. Asa mambari maras ai, mana awaknya pina habang, muhanya kaitu jua. Inya marga awaknya putih jua lalui kaliatan banar. Nelly bagaru sambil maarit batis nyari .
“Kenapa awakku jadi keini Sa?”. Palingau-palingau inya mancangangi awaknya. Sambil dadaraah inya maarit.
“Tahu urang, jara kada?!” Babaya tuntung ha aku baucap Nelly langsung manyahuti.
“Kada!” jarnya. Kada tatahu muha manyahuti. Maka hanyar ha kukujingis. Maka sawatan ha lagi mahuhulut aku, patuh!

***

Kada sawat ulihan iwak, aku tapaksa bulik mambawa Nelly nang parak ubah jadi hundang. Marga sasain sakit kalu, kada lawas labar am ingui-ingui manangis maarit sambil bakiruh. Kada tahu diurang banyak. Urang tatawaan ai maliatakan. Papalingan damhati urang dasar jua kawan Lisa tu ti. Inya kada hingkat lagi bajalan mun kada bajingkit. Jadi, jingkit-jingkit ai mairingi aku sambil garu kikih. Hancau kubiarakan batanggar, papalingan kaina Isnani atau Hudai bisa ha maangkitakan. Aku maurusi nusia nang saikung ni hulu hanyar maurusi hancau.

***

Ari bamula naung, matahari pina sintup. Urang bagalau sunyi hudah. Sungai Bawah Palipisan bamula haning banyunya. Imbah kami tuntung mandian. Nelly basila mahadapi umaku.
“Asa ladar Ma ai awak ulun” Nelly mangiau umaku mama marga maumpati aku.
Umaku baparak maniring, dibalik-balik sidin pagalangan tangannya. Bamula kaluaran karainya.
“Bakas maapa ikam di sungai jadi bakarai-karai kaya? Mana habang ha pulang?”
“Umpat bacabur pang Ma ai, imbah tu tajajak lundu. Sakit banar tacucuk pantingnya Ma lah?! Sakitnya di batis tapi gatalnya sawaakan. Ladarnya ni Ma ai mulai dalam awak ulun!” Nelly tagana maingatakan parigal inya di sungai Bawah Palipisan.
“Ikam ni garing Nili ai, bawa barabah jin, kaina Lisa mambawa ka mantri!” Umaku manyuruh Nelly ka kamar. Kuparaki umaku.
“Ma, ulun ti maliat Inya tu ti huhulilik di bawah Jingah. Ulun ti batagur hudah hati, ajin kajijingahan mun kada tahan darah. Mana ulun lambat mandatangi ka sungai, mau haja inya maruhut-ruhut dahan jingah atau maagahi daunnya mun lawas badiri di bawah Jingah.”
Aku manangguh-nangguh haja marga kada maliat jua napa nang digawinya sabaluman aku datang.
“Mau ai tu tu,” jar umaku.
“Nang nyata ubati dahulu anak urang. Aku supanan mun Nili sawat garing bangat di sia. Damhati urang marga kada kubarimakani.”
“Amun inya kajijingahan kayapa Ma?”
“Kaya ikam bahari ai, balaki jingah!” Aku kaingatan lagi halus biasa jua kajijingahan marga naik ka rapun Jingah, imbahnya batimbai salajur balumpang di sungai Bawah Palipisan. Mun di kampung kami, urang kada handak baparak Jingah. Urang gair kalu kajijingahan. Urang kulir gatalan. Jingah ni gatahnya liwar bawisa jar urang bahari. Mun kada tahan darah iya kajijingahan. Tagal, urang kampung masih haja mayakini pada Jingah ni mangatulahani marganya inya ni sakti. Bujur rapun wan buahnya kada kawa gasan aapa. Tagal, ujar urang kampung, jingah tatap haja musti dihurmati. Kaya hidup kita jua ai musti hurmat lawan urang. Biar kayapa kah urang tu tatap haja nusia jua. Jadi musti dihargai anggaran kada siwah hidup, kada lawan nusia haja tagal lawan alam iya jua.
Kalamarinya Nelly kubawa basuntik ka rumah mantri Uti nang rumahnya kada jauh pada rumahku. Imbahnya Nelly dibari ubat nyari wan ubat gatal, kubaca ngaran salapnya hydrocortisone, ubat nyarinya natrium declofenax. Akayaaah jarku ni liwar ngalih disambat.
Datang matan rumah mantri Uti. Inya duduk balapak di muka tipi. Kugamati batakun parigal inya di sungai Bawah Pilipisan. Aku gair kalu Nelly ni malulungah, pas lamah buluan dirawa urang halus.
“Nel sabaluman aku datang ka sungai ikam bagana di mana wan napa nang ikam gawi?” Inya kada manyahuti, kada kaya rajin papalapau muntung. Kutatai inya duduk. Sambil kukurikih jarigiku ka palastik ubat mancari salap nang dibari mantri. Balum manjawab inya kusurung salap nang hudah kubungkas muharanya.
“Nah! sambil dikasai!”
“Kasaiakan!” kada tatahu muha manyahuti.
“Ungahnya, kasai saurang, baya mangusai alah nang gatalnya ha!” Inya badiam pulang imbah minta kasaiakan. Nelly ni dasar kaini pang. Bisa baungah bisa jua mambari maras. Tagal tabanyak mambari muarnya pang. Asa gair ai aku malihat kalu kasurupan. Marga maras kukusaiakan salap tu ti ka pagalangannya, asa bagarambigil bacampur karai di pagalangannya. Imbah kutiring-tiring sakalinya hibak saawakan kaya basisik, kandal hudah garambigilnya. Damhatiku amun kaini kayapa mangasainya. Sabuting salap dibari mantri gasan sakali kasai ha.
“Kenapa lah jadi gatal keini, masa gara-gara tajajak lundu jadi keini?!” Lugat Banjar pulang kaluar. Mun rahat di Banjar aku kada papa mandangar. Tagal, mun di sia asa kayapakah. Asa kada patuh mandangar.
Nelly ni masih bapikir pada gatalan tu ti marga tajajak lundu. Sabujurannya aku tatawa tagal dalam hati haja marga kulir bahual. Amun katahuannya aku mananawaakan inya pacang sarik.
“Kada bataha lagi ikam ni nyata hudah kajijingahan!” Nahap banar aku manyambat. Inya tanganga-nganga mandangar.
“Begh, apa gerang kajijingahan tuh?. Asa kada pernah aku mandangar!”
“Kajijingahan tu kaya ikam tu pang. Gatalan marga baparak rapun Jingah. Nyata hudah darah kam kada tahan, gatahnya tu kalu panas tahu lah! Biar ikam kada manjapai dahannya tatap ikam kada tahan awak wan jua rapun jingah tu harat, mangatulahani.” Aku mananakutani Nelly.
“Kada parcaya, paling-paling alergi! Ikam neh lalu ja mistik.” Inya mahuhulut sambil takulibi manarusakan bapandir.
“Mana ada wahini kajijingahan, tu urang bahari Sa ai, amun gatahnya jar ikam panas. Apa ngaran gatahnya, tahu gerang? Sudahkah ada penelitiannya? Kam tu Sa ai dasanya katuju banar mistik-mistik keitu tuh.” Sasain mambari garigitan bila lugat Banjar ni sasain karau. Nelly mancangangi aku. Aku kada kawa manjawab, marga kada tahu ngaran gatahnya. Napa jadi inya nang mamadahi aku.
“Kada parcaya paraya, sandang ha situ!” Mambari muar kalu inya nih. Dipadahakan inya manangkar haja. Kutinggalan bajauh imbahnya.

***

Sasain hari Nelly sasain bangat. Gatalannya rait, kulimbitnya sasain habang, bangkak ha pulang. Bahahanu gagarumum pada awaknya ladar marga kapanasan matan dalam awak. Tagal, inya pagun haja manyambat panas tu ladar. Jarnya di Banjar kalah inya tu ladar tu iya panas. Jadi damhati umaku ladar biasa haja padahal bilang mamburangat kaya gusang. Mulai marian Nelly kada tapi babunyi lagi. Kukujingis banarai kasakitan. Ubat wan salap matri kada mampan. Inya baucap kalah Umaku pada inya handak bulik ka Banjar. Umaku nang tahu jua pada inya kajijingahan mamadahi Nelly.
“Ampihakan hulu garing hanyar bulik Nak ai,” jar umaku.
“Kada papa Ma ai, kena ampih ai kalo bila sudah bulik ka Banjar.” Nelly tatap handak bulik. Kadanya harapan dibariakan umaku mun awaknya masih kajijingahan. Pacang disariki kuitannya kaina aku atau damhati kuitannya kaina miang rumah kami jadi Nelly sawat bapanyakit kaini.
“Ayuha ikam bulik Nak ai kaina diatarakan haja ulih Lisa, tagal ikam balaki jingah dahulu!” Papadah umaku kalah Nelly. Nelly nya mandangar balaki jingah maka manggarahak tatawa hampai manyambur-nyambur nang di muntung.
“Ulun balaki Jingah?!” bingung inya, takarusut kaning wan dahinya.
“Hahahahaa….bakawinan lah Ma mangawinakan ulun lawan Jingah?” sambil lihum matanya manyirit kalah aku. Aku tahu ai inya mamahawai haja, kada harapan hakun. Kujajak batisnya nang bakas tajajak lundu sakira jangan manampakakan banar kalah umaku pada inya kada parcaya.
“Aduh! Sakit tahulah!” Takuciak inya imbah kujajak di batis. Kucilingi mata tatap haja inya maangkat kaning sambil takulibi mamahawai aku. Umaku kada taitihi lagi parigal kami badua. Sidin aur marabitakan kain hirang gasan Nelly balaki Jingah.
“Nah kainnya, lakasi bawa Nili balaki jingah!” Umaku manyuruh aku lakas. Kada mahadang napa-napa lagi kutarik tangan Nelly. Babairan batisnya handak indah mairingi aku. Tagal takutan lawan umaku. Tapaksa haja inya mairingi. Imbah hudah parak hampai rapun jingah di pinggir sungai Bawah Palipisan hanyar inya kukucaak.
“Aku kada handak Sa ai, jangan dipaksa nah!” Bahantak-hantak batis inya.
“Jangan baucap lagi kaina babangat gatalan! Lakasi ha jaratakan kain hirangnya ka batang Jingah!” Aku manyuruh inya kaya rahat paluncuan mahasiswa hanyar. Nelly pasrah, sambil marangut dijaratakannya kain hirang tu ti ka batang jingah. Muhanya takarusum.
“Sambat pang, jingah-jingah ikam lakiku, aku bini kam! Sambat talu kali.” Nelly hitang tatawa.
“Indah indah indah!” marangut inya.
“Kasi ha sambat imbahnya badu’a lawan Tuhan dalam hati mudahan ampih kajijingahan.” Nelly sunyi haja, imbah kada sampai samanit inya baucap.
“Sudah! bedoa sudah jua. Puaslah Sa?!” Cangang inya ka muhaku imbahnya baucap baasa.
“Kawin paksa ini neh, awas kam!” lihum inya sambil maancam aku. Imbah tu tatawa ai lagi. Imbahnya kusahuti.
“Puas banar!” Kucuncumakan muhaku ka muhanya sambil kucilingi mata. Sapanjang jalan ampah bulik inya tatawa haja. Mananwaakan aku nang nyata dahulu marga mamaksa inya balaki jingah. Inya tu ti tahu kada napa jadi musti balaki jingah bila kajijingahan.
Tagal, ngaran sasarah urang bahari wan inya ngalih jua lawan umaku jadi maraha tapaksa asal hakun. Nang iyanya asal tulus samuaan tatamba. Padahal biar kada balaki jingah lawan rapun nang sama gin kada papa jua jar umaku. Kalu ai pariannya tuh jauh lawan jingah nang bakas saurang kana kajijingahan kada papa jua balaki rapun jingah nang lain.
Imbah hampai ka rumah, umaku lihum malihat kami. Kada lawas sidin manjurungi kasai ulahan sidin gasan Nelly. Kasai matan bahari, daun jingah nang dibanam hampai haji habu, aturannya tih asapnya kanaakan ka awak. Tagal, ini ti jadi haja jua, habunya dibuat ka banyu gasan dimandiakan sama haja jua. Disambutnya ai ulih Nelly. Langsung inya mandi.

***

Jar umaku, Nili isuk-isuk haja bulik. Ampihakan hulu gatalannya anggaran bulik kada mambawa panyakit. Dua hari Nelly batahan di rumahku imbah kajijingahan. Nah, dua hari tu ti inya kauungahan mantangan garing. Kalah umaku inya batagih paisan anak iwak nang banyiur. Jarnya di Banjar ngalih dicari anak iwak. Damhatiku nyata ai ngalih dicari mun kada rahat musimnya. Biar tabulangkir raba bakas manangguk kadanya ada ah anak iwak musim karing kaya. Maka bisa banar mauuyuni umaku. Imbah inya mauyuni umaku inya sasirit-sirit tu kalah aku, imbahnya tatawa kaya rajin bila inya kawa maulah aku tapakalah. Marga disuruh umaku, tapaksa aku mancariakan gagantiannya, anak baranakan ka pasar subuh. Tu gin batampah dahulu hanyar ada. Ka pasar subuh tu kada gagampangan, sing dinginan hampai ka tulang-tulang. Tarima manggatar haja lagi imbahnya.
Dua hari imbah garing, ganap saminggu inya bamalam. Nelly puas banar mangagalihakan aku. Aku muar haja apalagi umaku aur malawanakan inya haja bila kuhuali. Tagal, ngaran kawan ti pang hudah. Maraha parigal inya mambari muar tatap haja inya kawanku nang hampai ini baik lawan aku.

***

Imbah puas mangangalihakan aku. Isuknya, baisukan sawat Nelly hudah bangun. Inya kahimungan pacang bulik ka Banjar. Aku basiap-siap jua. Sapida mutur kuhidupi, kami baampunan lawan Umaku. Kada banyak pandir kami tulakan. Rahat handak kaluar pada Tambaruntung, ampah ka Rantau kami malalui Padang Buntu. Awang nang panjang banar, parak dua pal kadada rumah urang. Dingarani urang Padang Buntu marga bahari bila urang lalu rancak kamugukan marga liwar bahantu. Di jalan Padang Buntu nang ada pahumaan haja sapanjangan. Rahat musim karing kadada pang banih nang tumbuh. Tagal, mun dijanaki baik banar tu pang, rumput nang tumbuh hingkas bukulali kalirnya hijau sapanjangan. Matahari baisukan pina kuning malilihakan ambun nang barikit di rumput. Nelly manapak bahuku.
“Stop Sa stop!” Inya manyuruh aku bamandak.
“Bahurup, aku ja nang mambawa.” Kami bamandak, aku pulang duduk di balakang. Sabaluman manjalanakan sapida mutur Nelly sawat mainjam HP kalah aku. Kujurung ai, damhatiku gasan napa kah. Sakalinya sambil mambawa sapida mutur inya sambil mangamira pahumaan nang sapanjangan wan bahahanu kamiranya diampahakannya kalah kami. Kakarimut muntungnya imbahnya dimumunyungakannya pulang. Takibar-kibar ha rambut nang basamir kuning, bilang parak baluka-luka muhaku kana rambutnya nang mahambat marga ditampur angin. Aku kada tapi maliat lagi lawan timbukan.
Nelly mambawa gagaliur hampai ta ka pinggir timbukan, ban gugur pada biding aspal. Sapida mutur tatarus ka pahumaan. Kami rabah, HP takipai, baik jua kada pacah.
“Han kalu!. Napa jadi sambil maagahi HP, jaka handak bagambar atau mangamira bakurinah bamandak!” Aku sarik babanaran kalah Nelly, liwar mambari muar. Inya masih taduduk, sapida muturnya kada papa marga rabahnya kada gancang tagal tatap ai sakit. Aku nang babuat tagugur badahulu. Nelly nang sakit pinanya marga katindihan sapida mutur. Sambil mancagatakan sapida mutur kusariki pulang.
“Dasar ikam ni Nelly ai, jaka kada kawan kusipak tahu lah. Hhh….garigitan banar aku!” Kugintas hilim nang dipakainya. Tauling inya sambil ingis-ingis kasakitan tagal tatap ai jihing-jihing imbahnya. Dasar manuntung banar nusia nang bangaran Nelly ya ti. Kada sing rantian maulah hual. Handak banar aku bakuciak kamumuaran. Tagal imbah kuingatakan dasar urangnya hudah, dasar parigalnya hudah. Aku taulingai lagi sambil baucap.
“Jangan bapadah sakit bila babanaran sakit, sandang saurang haja! Lakasi badiri!” Inya badiri bagamat, imbahnya manunjul sapida mutur nang kutuntun anggaran ta naik ka aspal.
Di jalan Nelly kada tapi bapandir. Aku kada jua. Aku manakuni masih gatal atau kada banarai. Sasahutannya.
“Tenang ja,” jar. Aku kada tahu napa nang dipikirakannya. Nang nyata babarapa hari ini Nelly umpat aku ka kampung mudahan jadi pangalaman gasan inya. Pangalaman jua gasanku maharagu kawan nang parigalnya kaya Nelly. Kuatar inya ka rumahnya di Gatot, imbahnya aku batarus ai ka kayu tangi manukui rumah siwaanku.@