Sudah itu maka Lambu Mangkurat manjuruh barbuat padudusan, sarta bargawi barsuka-sukaan tudjuh hari tudjuh malam, saparti astilah adat radja-radja jang sudah tarsabut dahulu itu. Maka banjak tiada tarsurat. Sudah itu djadilah putri dangan Ki Mas Lalana itu. Tatapinja tiada itu didjadikan radja, karana manakala baranak laki-laki itu didjadikan radja karana baroleh nisab daripada ibunja, radja dapat bartapa. “Ki Mas Lalana itu, sungguh bangsanja radja daripada Madjapahit itu, bukan dapat bartapa,” damikian bitjara Lambu Mangkurat itu. Maka Ki Mas Lalana itu, maka tiada didjadikannja radja itu, masih Lambu Mangkurat jua itu ganti radja dalam nagri Nagara Dipa itu.[1]

—–o000o—-

 

KUPAKAN NANG KAAMPAT

LIMBAH pitung hari urusan bakakawinan hudah tuntung, samunyaan karasmin hudah ranai jua, Ki Mas Lalana duduk taungut manyaurangan di watun astana. Muhanya pina mandam, matanya kilip-kilip pina puang manjanaki langit nang lagi muru tatukup rakun, pikirannya mahayabang nang kaya banang kusut tapuntal kada mangaruan. Bahanu bibirnya lihum saurang, kada saapa tabulik pina mandam pulang.

“Akayah, nangapang ti nang dipikirakan maka pian pina baungutan haja?” ujar Putri Kalungsu managur lakinya nang tumatan satadian diliatnya pina baungutan haja duduk di watun astana, nang kaya urang lagi pusang.

“Ih, kada-ham. Kada papaai, Dingai.”

Asa takibar sumangat Ki Mas Lalana limbah ditagur nang bini bagagasutan. Inya bubujuran kada tahu mun kalakuannya nang lagi baungutan nangitu sakalinya diitihi nang bini tumatan satadian. Lantaran asa kasisipuan, balalu tangannya manggaru kupalanya nang kada gatal.

“Ajinai pian kada katuju kawin lawan diulun.”

“Ih, ujar siapa? Cakada! Kada damintu pang.”

“Limbah pang nangapa nang pian pikirakan? Asa kada nyaman hati ulun nah maitihi pian pina baungutan haja, ma-nyaurangan ha pulang. Nang kaya kadada ulun,” ujar Putri Kalungsu pulang angkuh pina maraju.

“Ai, kadainya damintu pang,” ujar Ki Mas Lalana sambil lihum, bausaha maruruyakan pamandiran anggaran nang bini kada jadi tasinggung. “Anu, Dingai, Kaka ni lagi taganang uma banarai. Asa liwar lawasnya hudah Kaka maninggalakan sidin, musti pang sidin liwar dandaman jua lawan Kaka.”

“Uuhhh…, nangitukah?” Hati Putri Kalungsu asa ranai. “Ayuha, kaina ada haja tu wayahnya kita kawa mailangi uma ka subarang. Mudahan sidin wagas haja.”

Lantaran tatap haja asa saraba salah, kada tahu lagi nangapa nang musti dipandirakan pulang wan nang bini, balalu tangan Ki Mas Lalana bagaru ka kupala pulang.

“Ai, ajinai pian ni bakutu kaya ulun jua?”

“Hi-ih, bisaai saku. Cariiakan pang kalu pina bujuran.”

Sambil takurihing, Putri Kalungsu mamaraki awak nang laki. Angkuh pina ungah, Ki Mas Lalana hancap jua manyandarakan awaknya ka awak nang bini.

Di watun astana kamarian nangitu, balalu inya laki-bini bunyi barunai sambil bakukutuan. Limbah tangan nang bini babarapa kali manyilak rambut Ki Mas Lalana, baluman tadapat saiikung anak-kuat, kada dikikira mata Putri Kalungsu taitihi ada kunat di panangahan kupala nang laki.

“Kunat bakas luka nangapaam ngini, Ka?”

“Kunat? Kunat nangapang, Ding?” Ki Mas Lalana pina kapulingaan saurang, antah marga bujuran kada paham atawa dasar ada nang dikulimakannya lawan nang bini.

“Nah… pian ni, saku hudah kada ingatan lagi. Ngini nah, nyata-nyata pian ni ada baisian kunat. Lapangan kutu, Kaai,” jar Putri Kalungsu manahapi.

“Pian ni jua, Ding. Kadada-ah.”

“Sini nah tangan pian, cuba hahari saurang!”

Limbah jarijinya dihaharakan nang bini di intangan kunat nangitu, balalu Ki Mas Lalana takurihing saurang. Tagal, tatap jua inya kisah kadapati ingat mun ada baingunan kunat nangitu. Maka kunatnya malaran pang ganalnya.

“Haduuhhh…, ulun ni dasar kalumpanan, Dingai. Marga kanapa-kanapa wan tumatan wayahapa baisian kunat nangini, bujuran ulun hudah kada ingat lagi.”

Tumadak nugaraha, wayahitu nang bini bahinipan haja. Pina kadada handak maanyaki lagi. Tagal, bangsa samingguan limbah kajadian nangitu, sakali nangini malahan Putri Kalungsu nang mambawai lakinya bakukutuan pulang. Limbah tangannya kiwa-kanan manyilak-nyilak rambut nang laki dua-talu kali, matanya tatumbuk pulang lawan kunat nangitu, balalu maulah inya handak batakun pulang dimapa asal kunat nangitu. Tagal, Ki Mas Lalana tatap haja bapadah kalumpanan.

“Kaka Mas Lalana, lamun angkuhnya pian ni bubujuran kalumpanan, ulun kada mangarasi jua. Tagal, lamunnya pian singhaja bakulim, baarti pian ni kada rigi babini wan diulun. Tasarah pian ja lagi, tagal ulun kada rigi jua baisian laki nang pangaramput,” jar Putri Kalungsu bunyi maraju.

Ki Mas Lalana tanganga. Kada dikikiranya lamun marga nang liwar sutil nangini cagar jadi parkara ganal, pacangan jadi hual inya laki-bini. Lamun inya tatap haja bakulim, kada mangisahakan nang sabujurannya, baarti inya kada jujur lawan nang bini. Kada baik gasan hidup laki-bini. Asa takutan jua inya kalu pina nang bini bubujuran maraju salajur. Ayungannya, Ki Mas Lalalu duduk bapaling, baastilah mahadapi nang bini. Diingkutinya pagalangan nang bini kaduduanya.

“Ding, Kaka ampun maap mun hudah maulah hati pian asa kada nyaman. Sabujurannya, Kaka ni kadada pang taniat mun basinghaja handak bakulim lawan pian. Tagal, dikisahakan bujur-harus katia ulun asa supan. Kada dikisahakan, baarti kada bujur kita hidup laki-bini.”

Putri Kalungsu hinip kada sing bunyian. (basambung)

 

[1] Ibid., hlm. 366.

Artikel sebelumnyaSEBUAH PENGINAPAN DALAM TUBUHKU
Artikel berikutnyaSHALAWAT AYAT
Jamal T. Suryanata
(1966-2023) Menulis sejak akhir tahun 1980-an. Karya-karyanya tersebar di media massa lokal dan nasional. Tahun 2015 buku kajian sastranya SASTRA DI TAPAL BATAS dinobatkan sebagai pemenang Hadiah Sastra majelis Sastra Asia Tenggara (Mastera) untuk kategori karya nonkreatif dari Pemerintah Malaysia. Novel bahasa Banjarnya PAMBATANGAN terpilih sebagai penerima Hadiah Rancage dari Yayasan Kebudayaan Rancage, Bandung tahun 2017. Buku-bukunya antara lain; GALUH (kumpulan cerpen Banjar; 2005), BULAN DI PUCUK CEMARA (kumpulan cerpen, 2006), DEBUR OMBAK GURUH GELOMBANG (kumpulan puisi, 2009), SASTRA BANJAR (kumpulan esai; 2015), SAJAK SEPANJANG TROTOAR (kumpulan puisi; 2016), PENGKAJIAN DRAMA (buku ajar, 2016), PENDEKATAN KAJIAN SASTRA (buku ajar, 2016).